سیستم اطفا حریق
سیستم اطفا حریق چیست
سیستم اطفا حریق شامل مجموعه ای از تجهیزات و زیرساخت ها به منظور کاهش خسارات حریق و اطفا آن می باشد که معمولا پس از وقوع حریق و تشخیص آن، عملیات اطفا حریق آغاز خواهد شد بنابراین این سیستم جزو گروه های ایمنی فعال (Active) به حساب می آید. سیستم اطفا حریق در دو بخش اتومات و دستی قابل بررسی است که در حال حاضر به بررسی سیستم اطفا حریق اتومات میپردازیم. سیستم اطفا حریق براساس سیال عامل (یا ماده اطفایی) به چند دسته مختلف تقسیم میشود که در زیر به توضیح هر کدام خواهیم پرداخت:
-
سیستم اطفا آبی
یکی از پرکاربردترین و مرسوم ترین روش های سیستم اطفا حریق، استفاده از سیستم اطفا آبی است که سیال عامل آن آب بوده و بخاطر سهولت در دسترسی به آن، استفاده از این نوع سیستم اطفا حریق رایج شده است. همچنین ویژگی دیگری به نام ظرفیت گرمایی ویژه باعث شده است تا این سیال در عملیات اطفا حریق نقش موثری داشته باشد. این ویژگی میزان قابلیت جذب گرما توسط آب را نشان میدهد. این سیستم به چهار مدل مختلف قابلیت اجرا دارد که به ترتیب به نام های سیستم اطفا آبی تَر، سیستم اطفا آبی خشک، سیستم اطفا پیش عملگر و سیستم اطفا آبی سیلابی در استانداردهای بین المللی مانند NFPA13 معرفی شده اند. سیستم اطفا آبی تر از بین روش های گفته شده رایج ترین روش برای ساختمان های شهری با انواع کاربری های مسکونی، اداری، تجاری، درمانی، آموزشی و حتی انبارهای صنعتی قابل استفاده می باشد.
-
سیستم اطفا گازی
یکی از هوشمندانه ترین روش های اطفا حریق توسط سیستم اطفا گازی انجام میگردد که با محاسبات پیچیده و دقیق عملیات اطفا حریق انجام میگردد. در سالیان پیش اگر هدف از سیستم اطفا گازی را از متخصصین میپرسیدیم به این پاسخ میرسیدیم که «هدف اطفا گازی خاموش کردن آتش به روش خفه کردن و کاهش مقدار اکسیژن» است در حالیکه اکنون هدف از طراحی و اجرای سیستم اطفا گازی «شکستن زنجیره واکنش های حریق از طریق رادیکال های آزاد» است. این موضوع عاملی مهم در تمایز نوع گاز مورد انتخاب در این روش است که در ادامه بیشتر به آن پرداخته خواهد شد.
برخی از گازها (مانند IG100, IG55, CO2 , …) به روش کاهش مقدار غلظت اکسیژن در محیط عمل میکنند بدین معنی که با وارد شدن گازهای خنثی مانند N2 غلظت اکسیژن در محیط کاهش می یابد و در صورت کاهش غلظت اکسیژن به کمتر از 14% حجم محیط، آتش خاموش میشود و با کاهش غلظت اکسیژن به کمتر از 12% انسان مورد آسیب جدی قرار میگیرد که همین موضوع یکی از عوامل مهم در طراحی می باشد.
برخی از گازها (مانند FM200, Novec1230) به روش شکستن زنجیره واکنش های حریق عمل میکنند بدین معنی که با انتشار گاز در محیط، رادیکال های آزاد توسط فرآیند گرماگیر وارد زنجیره واکنش های حریق شده و عملیات اطفا حریق را انجام میدهند. در این روش به دلیل اینکه نمیتوان از گازهای طبیعی استفاده نمود، هزینه خرید هر کیلوگرم گاز نسبتا بالا خواهد بود از طرفی چون مقدار غلظت گاز مورد نیاز کمتر از 10% حجم محیط درنظر گرفته میشود باعث کاهش فشار کاری و همچنین هزینه ها خواهد شد.
سیستم اطفا گازی برای فضاهایی مناسب است که آب برای تجهیزات مضر باشد مانند اتاق سرور، اتاق UPS، اتاق برق، موزه ها، گالری های هنری، مراکز مخابراتی، اتاق MRI,CT، تجهیزات دریایی و … .
-
سیستم اطفا فومی
زمانی که نیاز به اطفا حریق یک منطقه نسبتا وسیع وجود داشته باشد و یا چگالی آب نسبت به مواد موجود در ناحیه خطر بیشتر باشد از روش اطفا حریق فومی استفاده میگردد. در این روش آب و کف با غلظت های مشخص ترکیب شده و فوم از نازل های مربوطه برای اطفا حریق خارج خواهد شد. درصد غلظت کف و اب بستگی به میزان حجم پوشش دهی محیط و کاربری تجهیزات دارد که در انواع فوم کم توسعه، میان توسعه و پر توسعه قابل طراحی می باشد. سیستم اطفا فومی پر توسعه برای فضاهای بزرگ مانند آشیانه هواپیما قابل استفاده است و سیستم های کم توسعه برای انبار مایعات قابل اشتعال بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق
سیستم اطفا حریق با دریافت فرمان از سیستم اعلام حریق و یا توسط اسپرینکلر فعال شده و عامل اطفا را در محیط پخش میکند. این سناریوی کلی برای تمام سیستم های اطفا حریق است که در بالاتر به شرح آن پرداختیم اما درمورد توضیح جزئیات درمورد سیستم اطفا حریق آبی تر، عملکرد سیستم اطفا حریق به شرح زیر خواهد بود:
با وقوع حریق و گسترش شعله و حرارت حاصل از آن، دمای حباب اسپرینکلر بالا خواهد رفت تا به دمای عملکرد آن که براساس هر کاربری ممکن است متفاوت باشد نزدیک شود. با ازدیاد دمای حباب، مایع درون حباب منبسط شده و حباب اسپرینکلر دچار فروپاشی خواهد شد (اصطلاحا اسپرینکلر میترکد) و سیستم اطفا حریق فعال میگردد. با فعال شدن اسپرینکلر، آب درون مخزن از طریق سیستم لوله کشی و سیستم پمپاژ اطفا حریق در محیط مورد نظر و از طریق اسپرینکلر (یا اسپرینکلرهای) باز شده تخلیه میگردد. با فعال شدن سیستم اسپرینکلر و جریان اب، تجهیزات نظارتی مانند فلوسوییچ، این فعالسازی را به سیستم اعلام حریق گزارش میدهند و پنل اعلام حریق فرمان اجرای سناریوی فعالسازی را به بقیه سیستم های ایمنی مانند سیستم مدیریت و کنترل دود صادر میکند.
تجهیزات سیستم اطفا حریق
همانطور که در نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق آبی مطالعه نمودید آب از طریق مخزن به اسپرینکلر منتقل میگردد بنابراین لیستی از تجهیزات و لوازم سیستم اطفا حریق جهت آشنایی بیشتر ارائه میگردد:
تجهیزات سیستم اطفا حریق اتوماتیک آبی شامل:
- مخزن
- بوسترپمپ اطفا حریق
- شیر قطع کن OS&Y
- شیر یکطرفه
- شیر قطع کن مجهز به ارسال سیگنال (ButterFly Valve)
- فلوسوییچ
- مانومتر
- فایرهوزریل
- اسپرینکلر
- سنسور پایشگر سطح مخزن
- شیر سیامی و شیر تنظیم کننده فشار
لوازم و زیرساخت های سیستم اطفا حریق اتوماتیک آبی شامل:
- لوله (لوله مانیسمان بدون درز)
- اتصالات (شامل سه راهی، زانویی)
- ساپورت و مهاربندی (مانند راد و انکر، نبشی و …)
- کوپلینگ ها (مهره ماسوره، هیدرانت و …).
در سیستم های اطفا گازی نوع متفاوتی از تجهیزات طراحی و مورد استفاده قرار میگیرند:
تجهیزات سیستم اطفا حریق گازی اتوماتیک: سیلندر حاوی گاز عامل، پرشرسوییچ، فعالساز برقی، فعالساز نیوماتیکی، شیلنگ پایلوت، سیلندر نیتروژنی پرفشار و نازل اسپری.
لوازم و زیرساخت های سیستم اطفا حریق گازی اتوماتیک: لوله (مانیسمان بدون درز)، اتصالات (شامل منیفولد، سه راهی، زانویی و …)، ساپورت و مهاربندی (مانند راد و انکر، نبشی و …).
انواع سیستم های اطفا حریق ساختمان (اتومات و دستی)
سیستم های اطفا حریق ساختمان از نظر نحوه عملکرد به دو دسته عمده تقسیم میشوند:
سیستم های اطفا حریق اتوماتیک که شامل یک سیستم با سنسورهای تشخیص حریق می باشند و بدون نیاز به حضور افراد، عملکرد خود را آغاز نموده و به آن ادامه میدهند. طراحی این سیستم ها توسط افراد متخصص و دارای تجربه می بایست انجام گردد.
سیستم اطفا حریق دستی که شامل خاموش کننده های دستی و انواع فایرهوزریل ها می باشند که می بایست توسط افراد به کار گرفته شود. مهارت استفاده از این تجهیزات برای افراد عادی بسیار ضروریست.
سیستم اطفا حریق اتاق سرور
همانطور که در سیستم اطفا حریق گازی بیان شد برای فضاهایی که تجهیزات الکترونیکی، مخابراتی، آثار هنری و … قرار دارد از عامل گازی برای اطفا حریق استفاده میگردد. یکی از معروفترین گازهای مورد استفاده در اطفا حریق اتاق سرور گاز FM200 (با نام علمی HFE227ea) می باشد که جزو پرکاربردترین عامل تمیز (Clean Agent) برای اتاق سرور و کاربری های مشابه مانند اتاق UPS است.
سیستم اطفا حریق اتاق سرور شامل بخش اطفا حریق از قبیل سیلندر گاز FM200، پرشرسوییچ، نازل و ملزومات لوله کشی است و بخش اعلام حریق اتاق شامل دتکتورهای دود و حرارت، شستی اعلام حریق، شستی اطفا حریق، شستی توقف اطفا حریق، آژیر و زنگ مکانیکی، پنل اعلام حریق و ملزومات مرتبط با آن است که همگی در قالب یک سیستم یکپارچه و با سناریوی مشخص شروع به فعالیت میکنند.
استفاده از دتکتور دود مکشی یکی دیگر از انواع تجهیزات اعلام حریق برای اتاق سرور است که به خوبی میتواند بروز حریق را تشخیص داده و در سریعترین زمان ممکن اقدامات لازم انجام شود.
نصب سیستم اطفا حریق
عملیات اجرایی سیستم اطفا حریق از لوله کشی، نصب شیرآلات، اجرا و راه اندازی پمپخانه اطفا حریق و … نیازمند تخصص و تجربه کافی است مخصوصا اینکه ضوابط سازمان آتش نشانی در بخش اطفا حریق سختگیرانه و با جزئیات دقیق طراحی و ارائه شده است.
تخصص در اجرای سیستم اطفا حریق به معنی آشنایی و تسلط بر ضوابط سازمان آتش نشانی و همچنین تسلط بر جوشکاری و آب بندی در لوله های جوشی مانیسمان بدون درز است. خیلی از افراد جوشکار، تخصص کافی برای آب بندی لوله و اتصالات ندارند و خیلی از افرادی که مهارت آب بندی در لوله کشی را دارند تسلطی بر ضوابط آتش نشانی ندارند و ممکن است برخی از افراد با وجود آشنایی در زمینه ضوابط آتش نشانی، برخلاف قوانین تاسیسات مکانیکی عملیات اجرا و نصب تجهیزات را انجام دهند که این مورد در خیلی از پروژه های ساختمانی اتفاق افتاده است. بنابراین تخصص و تجربه فرد در کنار تعهد کاری میتواند برای نصب سیستم اطفا حریق به عنوان شرایط لازم در نظر گرفته شود.
قیمت سیستم اطفا حریق ساختمان
در بین انواع سیستم های اطفا حریق، سیستم های اطفا گازی و اطفا فومی تخصص و پیچیدگی بیشتری دارند و همین امر باعث شده است تا هزینه تمام شده برای این سیستم ها نسبت به بقیه سیستم های اطفا حریق بالاتر باشد.
سیستم اطفا حریق آبی که در شهر تهران براساس سه گروه مختلف دسته بندی شده اند الزامات طبقه بندی شده مخصوص به خود را دارند که باعث تغییر در هزینه های این سیستم میگردد.
ساختمان های کوچک یا S1 معمولا کمترین هزینه از نظر شیرآلات و بوسترپمپ را دارند و ساده ترین نوع سیستم اطفا حریق را در بر دارد.
ساختمان های متوسط یا S2 که معمولا هزینه متوسطی از نظر شیرآلات و بوسترپمپ را دارند یکی از انواع رایج سیستم اطفا حریق محسوب میگردد.
ساختمان های بلندمرتبه یا پرخطر یا S3 که بیشترین هزینه از نظر محاسبات هیدرولیکی، شیرآلات و بوسترپمپ را دارند و برای طراحی، اجرا و تحویل آن به سازمان آتش نشانی حتما باید تعهدنامه های رسمی، مدارک محاسباتی و همچنین شرکت مجری به سازمان آتش نشانی معرفی گردند.
قیمت تجهیزات اطفا حریق دستی شامل فایرهوزریل و خاموش کننده های دستی در هر سه نوع ساختمان یکسان بوده و تغییر زیادی در این گروه ها ایجاد نمیکند.
خرید سیستم اطفا حریق
برای خرید تجهیزات سیستم اطفا حریق ساختمان چند نکته مهم می بایست در نظر گرفته شود که بدون توجه به این نکات خرید تجهیزات نه تنها به معنی اتلاف هزینه بوده بلکه به دلیل شرایط اجرایی پروژه و احتمال قرار گرفتن تجهیزات در زیر کار، باعث ایجاد دوباره کاری خواهد شد. این نکات عبارتند از:
- گروه خطر ساختمان مورد نظر در چه دسته ای قرار دارد؟ (S1، S2 یا S3)
برای آشنایی با این بخش یا به ضوابط اطفا حریق مراجعه نموده و یا برای سوال بعدی پاسخ دقیق پیدا کنید.
- کاربری، ارتفاع کف آخرین طبقه قابل بهره برداری از تراز خیابان و زیربنای ساختمان (مجموع مساحت های ساخته شده در ملک) را مشخص نمایید.
- کاربری های پرخطر مانند پارکینگ، انبار، تجمعی (مانند نمازخانه، سالن جلسات، آمفی تئاتر و …)، تجاری، درمانی، صنعتی و آموزشی در ساختمان را مشخص نمایید.
- مجوز ساختمان و پروانه ساختمان مربوط به چه سالی می باشد؟ آیا نقشه های تاسیسات اطفا حریق در سازمان آتش نشانی مصوب شده است؟
پس از پاسخ دادن به این سوالها میتوانید با مشاور آتش نشانی یا افراد ذیصلاح در زمینه ایمنی و آتش نشانی مانند ایمنی شاپ مشورت نمایید تا درمورد انتخاب نوع و برند تجهیزات شما را راهنمایی کنند.
برای پاسخ به سوال همیشگی سازندگان در موضوع «کیفیت در مقابل قیمت» برای تجهیزات اطفا حریق باید به چند نکته اساسی توجه داشت:
- برخی از تجهیزات آتش نشانی می بایست دارای اصالت کالا باشند یعنی اینکه تجهیزات بدون اصالت کالا ریالی ارزش نداشته و استفاده از آن در پروژه مورد تائید آتش نشانی نیست.
- کلاس کاری تجهیزات (از نظر میزان فشار قابل تحمل) در وندورلیست سازمان آتش نشانی یکسان نیست بنابراین با توجه به بازه فشار در سیستم اطفا حریق ساختمان، از کلاس مناسب استفاده نمایید.
- بهترین تجهیزات اطفا حریق بدون پشتیبانی فروشنده، فایده ای نخواهد داشت. هر تجهیز نیاز به آموزش برای نصب، راه اندازی و درصورت نیاز، تعمیر یا تعویض دارد و در صورت عدم نیاز به هیچکدام از این موارد، اصالت کالای تجهیزات توسط فروشنده می بایست تامین گردد و بدون ارائه اصالت کالا به هیچ وجه مورد تائید سازمان آتش نشانی نمی باشد (حتی اگر برند مذکور همچنان در وندورلیست سازمان آتش نشانی وجود داشته باشد).
چرا از ایمنی شاپ خرید کنیم؟
خرید تجهیزات از فروشگاه ایمنی شاپ، شما را قادر میسازد تا بتوانید:
- تجهیزات را متناسب با ساختمان خود تهیه کنید و در فرآیند انتخاب، مقرون بصرفه ترین پیشنهاد را برگزینید.
- از مشاوره رایگان متخصصین استفاده نمایید تا بتوانید گام های خود را سریعتر و صحیح تر بردارید و خیال خود را از نتایج راحت کنید.
- از اعتبار خود برای اجرای سیستم های اطفا حریق استفاده نمایید و قیمت تمام شده اجرا را کاهش دهید.
- از یک شرکت معتبر برای تامین و اجرای سیستم اطفا حریق استفاده نمایید و مسئولیت را به شرکت ذیصلاح زیر نظر سازمان آتش نشانی تهران بسپرید و نتیجه را با قیمت مناسب و کیفیت مطلوب در زمان برنامه ریزی شده دریافت نمایید.