ضوابط اعلام حریق

ضوابط اعلام حریق در واقع مجموعه‌ای جامع از استانداردها و دستورالعمل‌های فنی است که برای اطمینان از عملکرد بی‌نقص و به‌موقع سیستم‌ها در شرایط بحرانی تدوین شده‌اند.این مقررات تمام جزئیات فنی شامل انتخاب نوع و تعداد دتکتورها (حسگرها)، شیوه صحیح جانمایی و نصب، انتخاب نوع آژیرها و فلاشرها، مشخصات دقیق کابل‌کشی و اتصالات، و همچنین تعبیه منبع تغذیه اضطراری (باتری‌های پشتیبان) را پوشش می‌دهد. همچنین پروتکل‌های مربوط به تست دوره‌ای و نگهداری سیستم نیز جزو این اصول هستند. اجرای دقیق این موارد، علاوه بر پیشگیری از خسارات سنگین جانی و مالی، موجب کاهش هزینه‌های بیمه شده و ضریب ایمنی ساختمان را به‌طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.

✨✨ برای مشاهده تجهیزات اطفا حریق از این صفحه دیدن کنید:سیستم اطفا حریق 🧯🔥

جهت دریافت مشاوره تخصصی یا ثبت سفارش تلفنی، با ما در تماس باشید.

تماس بگیرید 09056448047

در بحث پیاده‌سازی این سیستم‌ها، یکی از حیاتی‌ترین فاکتورها در ضوابط اعلام حریق آتش نشانی، توجه به نوع کاربری بنا است. بدیهی است که الزامات یک ساختمان مسکونی با استانداردهای لازم برای یک کارخانه صنعتی یا یک بیمارستان تفاوت‌های اساسی دارد. این تمایزها بر اساس عواملی نظیر تراکم جمعیت، نوع مصالح ساختمانی به کار رفته، میزان بار اشتعال و مواد قابل احتراق موجود در محل، و همچنین حساسیت ویژه ساختمان به حریق تعیین می‌شود. بنابراین، طراحی و نصب اصولی نیازمند تحلیل دقیق کاربری و شرایط محیطی پروژه است.

✨✨ از انواع مدل ها و برندهای متنوع دتکتور در این صفحه دیدن کنید: دتکتور  🔥📟🚨

در نهایت باید گفت که ضوابط اعلام حریق نقشی کلیدی و غیرقابل‌انکار در حفاظت از ابنیه و اماکن مختلف ایفا می‌کنند. با پایبندی به این اصول، می‌توان اطمینان یافت که سیستم‌های هشداردهنده به عنوان خط مقدم دفاعی در برابر آتش، عملکرد مطلوبی داشته و مانع از بروز فجایع بزرگ شوند.

ابلاغیه سازمان آتش نشانی تهران

در راستای ایجاد هماهنگی کامل در طراحی‌ها، استاندارد NFPA170 به عنوان مرجع رسمی علائم اختصاری در ضوابط اعلام حریق تایید شده است. تمامی علائم در نقشه‌های ارسالی باید دقیقاً طبق این استاندارد باشند (جهت سهولت، جدول علائم پرکاربرد در صفحه ۲۲ ضوابط سازمان موجود است).

طبق ضوابط اعلام حریق آتش نشانی، رعایت موارد فنی زیر در طراحی و اجرا الزامی است:

• محدودیت سیستم متعارف: استفاده از سیستم اعلام حریق متعارف برای پروژه‌هایی که بیش از ۱۲ زون دارند، مجاز نیست.
• ملاک انتخاب سیستم: نوع سیستم (متعارف یا آدرس‌پذیر) باید دقیقاً بر اساس نوع کاربری، بار تصرف و تعداد طبقات تعیین شود (مطابق جداول صفحات ۲۴ و ۲۵ دستورالعمل کشف و اعلام حریق).
• پایش فلوسوئیچ: فلوسوئیچ باید حتماً به عنوان یک زون حریق جداگانه در نظر گرفته شود.
• سنسور سطح مخزن: برای پایش سطح مخزن، سنسور مربوطه باید یا به صورت یک زون حریق جداگانه تعریف شود و یا در انتهای خطِ (End of Line) نزدیک‌ترین زون به محل منبع آب آتش‌نشانی قرار گیرد.
• الزامات ساختمان‌های بلند و بزرگ: در ساختمان‌هایی با ارتفاع بیش از ۳۰ متر از تراز زمین و یا زیربنای بیش از ۱۰,۰۰۰ مترمربع، استفاده از سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر آنالوگ اجباری است و تمام تجهیزات باید دارای ایزولاتور داخلی باشند.

لازم به ذکر است در لیست جامع مقررات، علاوه بر این موارد، ضوابط اطفا حریق، ضوابط آسانسور آتش‌نشانی و ضوابط درب ضد حریق نیز تعیین شده است.

ضوابط اعلام حریق آتش نشانی

مجموعه ضوابط اعلام حریق که در بخش ایمنی تأسیسات الکتریکی توسط معاونت پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان تدوین شده، تنها مرجع رسمی و ملاک عمل برای طراحی و اجرا است. تمامی مجریان ذی‌صلاح موظفند که طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های کشف و اعلام حریق را دقیقاً منطبق بر این دستورالعمل‌ها انجام دهند. سازمان آتش‌نشانی تهران با هدف ایمن‌سازی ساخت‌وساز، همواره این ضوابط را با متدهای روز دنیا تطبیق داده و به‌روزرسانی می‌کند.

طبق ضوابط اعلام حریق آتش نشانی، موارد زیر اجزای اصلی دستورالعمل‌های ملاک عمل محسوب می‌شوند:

• انتخاب تجهیزات: تعیین نوع کاشف‌ها (دتکتورها)، شرایط استفاده و کارکرد صحیح آن‌ها.
• نصب و جانمایی: نحوه دقیق طراحی، جانمایی و نصب تجهیزات در فضاهای مختلف ساختمان.
• تجهیزات کنترلی و هشدار: ضوابط مربوط به پنل‌های مرکزی، سیستم‌های هشدار دستی (شستی‌ها) و اتوماتیک.

این مقررات بر اساس دو استاندارد معتبر جهانی استخراج شده‌اند:

1. استاندارد NFPA-72: مجموعه دستورالعمل‌های ایمنی و آتش‌نشانی ایالات متحده (فصل اعلام حریق).
2. استاندارد BS-EN54: مجموعه استانداردهای ایمنی و آتش‌نشانی اتحادیه اروپا (فصل اعلام حریق).

نکته بسیار مهم فنی:

طراحی سیستم باید تنها بر اساس یکی از این استانداردها انجام شود. طبق اصول مورد تایید که شرکت ایمن پرتو آریا نیز بر آن تاکید دارد، استفاده هم‌زمان از هر دو استاندارد در یک پروژه (ترکیب نیمی از استاندارد NFPA و نیمی از استاندارد BS) مجاز نبوده و مورد پذیرش سازمان نخواهد بود.

برندهای مورد تایید:

در حال حاضر تجهیزات آدرس‌پذیر مورد استفاده شامل موارد زیر است:

• برندهای ایرانی: اعلام حریق زیتکس، سنس و ویستا.
• برندهای خارجی: اعلام حریق TC و فایرگارد

ضوابط اعلام حریق آتش نشانی تهران

سازمان آتش‌نشانی تهران با هدف اصلی ارتقای سطح ایمنی عمومی و به حداقل رساندن خسارات جانی و مالی، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و استانداردها را تحت عنوان ضوابط اعلام حریق آتش نشانی تدوین و ابلاغ کرده است. رعایت دقیق این مقررات در تمامی کاربری‌ها شامل ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی و اماکن عمومی، یک الزام قانونی و ایمنی اجتناب‌ناپذیر است.

علاوه بر رویکرد پیشگیرانه، ضوابط اعلام حریق آتش نشانی بر اهمیت حیاتی سرعت عمل و اطلاع‌رسانی لحظه‌ای در زمان وقوع حادثه تأکید دارد. وجود یک سیستم اعلام حریق کارآمد و آماده‌به‌کار، همراه با پرسنلی که آموزش‌های لازم را دیده‌اند، نقشی تعیین‌کننده در کنترل بحران ایفا می‌کند. همچنین ایمنی شاپ یادآور می‌شود که طبق این استانداردها، طراحی و تعبیه مسیرهای خروج اضطراری ایمن و در دسترس برای تخلیه سریع ساکنین، از الزامات قطعی تمامی ساختمان‌هاست.

در نهایت باید گفت که پایبندی به ضوابط اعلام حریق، فراتر از یک قانون اداری است و به طور مستقیم ضامن حفظ جان و سرمایه شهروندان و کاهش هزینه‌های سنگین حوادث خواهد بود. بنابراین تمامی مالکان، مدیران و بهره‌برداران ساختمان‌ها موظف هستند با اجرای دقیق این اصول و همکاری مستمر با سازمان آتش‌نشانی، در جهت ایجاد فضایی ایمن و استاندارد گام بردارند.

با توجه به اینکه محتوای ارائه شده حاوی نکات فنی مجزا، لیست استانداردها و الزامات قانونی دقیق است، بهترین ساختار برای بازنویسی آن استفاده از لیست‌های دسته‌بندی شده است تا خوانایی مطلب برای کاربر و بازرسان افزایش یابد.

مهمترین نکات ضوابط اعلام حریق

رعایت نکات کلیدی در ضوابط اعلام حریق برای اخذ تاییدیه نهایی و تضمین عملکرد سیستم حیاتی است. ایمنی شاپ بر اساس دستورالعمل‌های سازمان، اهم این الزامات فنی و قانونی را به شرح زیر تشریح می‌کند:

۱. الزامات نمایندگی و گارانتی

محصولات انتخابی باید حتماً دارای نمایندگی رسمی، معتبر و فعال در تهران باشند. فروشنده یا نماینده قانونی موظف است گواهی گارانتی حداقل ۱ ساله و خدمات پس از فروش ۵ ساله را به خریدار ارائه دهد.

۲. مشخصات ظاهری و قطعات اصلی

قطعات اصلی سیستم شامل کاشف (دتکتور)، آژیر، شستی، پنل مرکزی و اینترفیس هستند. بر روی تمامی این قطعات باید اطلاعات زیر به وضوح قابل رویت باشد:

• مدل و کد قطعه
• نام کارخانه تولیدکننده
• علامت آزمایشگاه تاییدکننده

۳. تاییدیه آزمایشگاه‌ها و استانداردها

طبق ضوابط اعلام حریق آتش نشانی، کلیه قطعات اصلی باید دارای گواهی معتبر از آزمایشگاه‌های بین‌المللی (بر اساس استانداردهای NFPA یا BS/EN54) باشند. نکته مهم این است که اصالت این گواهی‌ها باید از طریق وب‌سایت رسمی آن آزمایشگاه قابل رهگیری باشد.

آزمایشگاه‌های مورد تایید سازمان عبارتند از:

• UL, FM, VDS, BSI, BRI(LPCB), AFNOR

۴. اصل سازگاری (Compatibility)

قطعات به کار رفته در پروژه باید با یکدیگر سازگاری کامل داشته باشند. این موضوع به یکی از روش‌های زیر احراز می‌شود:

• تمامی قطعات ساخت یک کارخانه واحد باشند.
• در صورت متفاوت بودن برندها، ارائه مدارک فنی معتبر یا گواهی سازگاری از آزمایشگاه مورد تایید (قابل پیگیری در سایت آزمایشگاه) الزامی است.

۵. کابل‌کشی و تجهیزات جانبی

کابل‌های مورد استفاده در سیستم کشف و اعلام حریق باید دارای نشان استاندارد ملی ایران یا استانداردهای معتبر خارجی باشند. همچنین چراغ‌های اضطراری و نمایشگرها باید از نوع مرغوب و استاندارد موجود در بازار انتخاب شوند.

۶. مراجع طراحی

طراحی و اجرا باید دقیقاً بر اساس ضوابط اعلام حریق و استانداردهای مورد تایید سازمان آتش‌نشانی تهران (شامل استاندارد ملی ایران، NFPA و BS/EN) انجام پذیرد. اگرچه سازمان هر دو استاندارد NFPA و BS/EN را می‌پذیرد، اما مهندسین برای استخراج جزئیات فنی (Detail) در موارد خاص، باید به متون اصلی این استانداردها مراجعه نمایند.

با توجه به اینکه این بخش شامل دسته‌بندی‌های مشخص برای «نوع ساختمان» و «الزامات فنی دقیق» است، برای درک بهتر و رعایت ساختار محتوا، آن را به دو بخش الزامات کاربری و مشخصات فنی کابل‌کشی تقسیم کرده‌ام.

ضوابط اعلام حریق ساختمان‌ ها

رعایت استانداردها در طراحی، اجرا و توسعه سیستم‌های ایمنی امری حیاتی است و شرکت ایمن پرتو آریا تأکید دارد که هرگونه تغییر یا نصب باید صرفاً توسط متخصصان کارآزموده و مطابق با معیارهای معتبر انجام شود. طبق ضوابط اعلام حریق ساختمان‌ ها، الزامات نصب سیستم بر اساس نوع تصرف و کاربری بنا به شرح زیر است:

الزامات نصب بر اساس نوع کاربری ساختمان

طبق قوانین، در تمام بناهایی که نصب سیستم اعلام حریق خودکار ضروری است، نصب سیستم هشدار دستی نیز الزامی می‌باشد. جزئیات این الزامات عبارتند از:

• مسکونی: ساختمان‌های ۵ طبقه و بیشتر (روی زمین) ملزم به نصب سیستم کشف و اعلام حریق خودکار و دستی هستند.
• اقامتی (هتل‌ها، خوابگاه‌ها و…): کلیه هتل‌ها، متل‌ها و مسافرخانه‌ها با هر تعداد طبقه باید مجهز به سیستم کشف و اعلام حریق خودکار از نوع آدرس‌پذیر باشند.
• آموزشی، فرهنگی و تجمعی: تمامی فضاهای آموزشی، آزمایشگاه‌ها، سایت‌های کامپیوتری، سینماها، تئاترها و سایر فضاهای تجمعی (با هر تعداد طبقه) باید به سیستم خودکار و دستی مجهز شوند. همچنین بخش‌های دارای مواد قابل احتراق مانند کتابخانه‌ها و سالن‌های اجتماعات نیز مشمول این قانون هستند.
• درمانی و مراقبتی: در بیمارستان‌ها، آسایشگاه‌ها، مهدکودک‌ها و خانه‌های سالمندان، تمام راهروها و بخش‌های مراقبتی باید تحت پوشش سیستم اعلام حریق خودکار باشند.
• اداری، تجاری و صنعتی: بناهای اداری (با هر مساحت یا زیر تراز تخلیه)، ساختمان‌های تجاری (کسبی) و صنعتی با هر متراژ و تعداد طبقه، باید به سیستم خودکار مجهز گردند.
• انبارها و تصرف‌های پرخطر: کلیه تصرف‌های مخاطره‌آمیز و انبارها باید سیستم خودکار داشته باشند (مگر انبارهای کم‌خطر با محتویات غیرقابل اشتعال که تاییدیه آتش‌نشانی داشته باشند).

الزامات فنی کابل کشی و نصب تجهیزات

در بحث اجرای زیرساخت‌ها، ایمنی شاپ رعایت دقیق موارد فنی زیر را مطابق با ضوابط اعلام حریق آتش نشانی الزامی می‌داند:

1. سایز و نوع کابل: حداقل سطح مقطع سیم‌ها نباید کمتر از ۱ میلی‌مترمربع باشد (یا مطابق دستور سازنده). رنگ کابل‌ها در تمام سیستم باید یکنواخت، مشابه و متمایز از سایر سیم‌کشی‌های ساختمان بوده و استفاده از کابل های رنگارنگ ممنوع است.
2. فاصله ایمنی: کابل اعلام و اطفاء حریق باید حداقل ۳۰ سانتی‌متر از سایر کابل‌ها فاصله داشته باشد.
3. اتصالات: هرگونه مفصل‌بندی و سربندی غیراستاندارد (مانند استفاده از نوارچسب) اکیداً ممنوع است. کابل ها باید با استفاده ازسرکابل به ترمینال‌ها متصل شوند و استحکام کافی داشته باشند.
4. محافظت مکانیکی: کابل‌های عبوری در فضاهای بیرونی و پارکینگ‌ها حتماً باید از داخل لوله‌های فلزی عبور کنند.
5. مقاومت در برابر حریق: کابل آژیرها باید مقاوم باشند. توجه شود که در اماکن صنعتی و حرفه‌ای، تمامی کابل‌کشی سیستم اعلام و اطفاء باید از نوع مقاوم در برابر حریق باشد.
6. ارتینگ (Earth): اتصال کابل زمین با مقاومت کمتر از ۵ اهم به پنل مرکزی الزامی است. در سیستم‌های آدرس‌پذیر، ترجیحاً از کابل شیلددار استفاده شود و شیلد تمام کابل‌ها باید به زمین ساختمان متصل گردد.
7. حفاظت در برابر صاعقه:
   • سیستم برق ورودی پنل مرکزی باید مجهز به محافظ ضدصاعقه باشد.
   • در کابل‌کشی هوایی فضای باز، نصب سیستم ضدصاعقه (Arrester) قبل از اتصال به اولین المان ضروری است.
   • اگر طول کابل در فضای باز بیش از ۶۰۰ متر باشد، باید در هر ۶۰۰ متر یک صاعقه‌گیر نصب شود.
8. فیوزها: تمام مدارها (باتری و برق شهر) باید فیوز با آمپر مناسب داشته باشند. فیوزهای بالای ۲ آمپر یا ولتاژ بیش از ۴۰ ولت باید درپوش‌دار باشند.

سوالات متداول

۱. استانداردهای اصلی و نحوه انتخاب گروه ضوابط (گروه ۱، ۲ و ۳) چگونه است؟

طراحی باید بر اساس یکی از دو استاندارد NFPA-72 یا BS-EN54 باشد. طبق دستورالعمل، رعایت تمامی «الزامات گروه یک» الزامی است، اما بین «الزامات گروه ۲ و ۳» طراح باید تنها یکی را انتخاب کرده و تا انتهای پروژه به آن پایبند باشد.

۲. منظور از «تصرف‌های نه‌گانه» در ضوابط اعلام حریق چیست؟

بر اساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، ساختمان‌ها به ۹ گروه تصرف تقسیم می‌شوند که شامل: مسکونی، آموزشی-تربیتی، درمانی-مراقبتی، تجمعی، اداری-حرفه‌ای، کسبی-تجاری، صنعتی، انباری و تصرف‌های مخاطره‌آمیز می‌باشد. تعیین نوع سیستم اعلام حریق بر اساس این دسته‌بندی انجام می‌شود.

۳. در چه شرایطی استفاده از سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر الزامی است؟

اگر پروژه بیش از ۱۲ زون داشته باشد، یا ارتفاع ساختمان بیش از ۳۰ متر (از تراز زمین) و یا زیربنای آن بیش از ۱۰,۰۰۰ مترمربع باشد، نصب سیستم آدرس‌پذیر (با تجهیزات دارای ایزولاتور) الزامی است. همچنین تمامی هتل‌ها، متل‌ها و خوابگاه‌ها باید مجهز به سیستم آدرس‌پذیر باشند.

۴. سطح‌بندی خطر (Low, Medium, High Hazard) چگونه تعریف می‌شود؟

در ضوابط اعلام حریق آتش نشانی، تصرف‌ها بر اساس بار اشتعال به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• کم‌خطر: اشتعال کم و نرخ حرارت پایین.
• میان‌خطر (گروه ۱ و ۲): مقدار سوخت متوسط تا زیاد (ارتفاع توده سوخت تا ۴.۲ متر برای گروه ۱).
• پرخطر (گروه ۱ و ۲): قابلیت اشتعال بسیار بالا، وجود گرد و غبار یا مایعات قابل اشتعال و سرعت گسترش زیاد حریق.

۵. آیا نصب سیستم اعلام حریق برای تمامی ساختمان‌های مسکونی اجباری است؟

بله، برای ساختمان‌های مسکونی با ارتفاع ۵ طبقه و بیشتر (روی زمین)، نصب سیستم اعلام حریق خودکار و دستی الزامی است. اما برای تصرف‌های اداری، تجاری و عمومی، صرف‌نظر از تعداد طبقات، اجرا باید انجام شود.

۶. الزامات فنی مهم در کابل‌کشی و رنگ‌بندی کابل ها چیست؟

حداقل سطح مقطع کابل ۱ میلی‌مترمربع، رنگ‌بندی یکنواخت و متمایز از برق ساختمان، و رعایت فاصله ۳۰ سانتی‌متری از سایر کابل‌ها الزامی است. در فضاهای بیرونی و پارکینگ‌ها، کابل‌ها باید حتماً داخل لوله فلزی باشند.

۷. نحوه صحیح اتصال تجهیزات جانبی (فلوسوئیچ و مخزن آب) به سیستم چیست؟

برای فلوسوئیچ باید یک زون مجزا اختصاص داده شود. برای سنسور سطح مخزن آب، می‌توان آن را به عنوان زون مستقل تعریف کرد یا به انتهای خط (End of Line) نزدیک‌ترین زون به منبع متصل نمود.

۸. آیا استفاده از برندهای مختلف (ترکیبی) در یک پروژه مجاز است؟

خیر، قطعات باید سازگاری (Compatibility) داشته باشند. در صورت استفاده از برندهای مختلف، ارائه گواهی سازگاری معتبر از آزمایشگاه‌های تایید شده (قابل رهگیری در سایت آزمایشگاه) به سازمان الزامی است.

۹. چه برندهایی مورد تایید سازمان آتش‌نشانی هستند؟

برندهای آدرس‌پذیر ایرانی شامل زیتکس، سنس، ویستا و برندهای خارجی شامل آپولو، پونی پاس، TC، فایندر و فایرگارد هستند. ایمنی شاپ توصیه می‌کند همواره آخرین لیست منتشر شده در سایت سازمان را ملاک قرار دهید.

۱۰. ضوابط حفاظت سیستم در برابر صاعقه چیست؟

نصب محافظ ضدصاعقه در ورودی برق پنل مرکزی الزامی است. همچنین کابل‌های هوایی در فضای باز باید مجهز به ارستر (Arrester) شوند و اگر طول مسیر بیش از ۶۰۰ متر باشد، نصب صاعقه‌گیر در فواصل ۶۰۰ متری